In een wederom volgepakt Kanaal30 vond afgelopen 18 april de derde editie van de Merwede Inspiration Tour plaats. Anja Cheriakova van BinBang en hoofdgast architect, schrijver, innovator en visionair Thomas Rau gaven daarbij een inkijkje in de toekomst van materialen. De avond bracht genoeg inspiratie voor de toekomst van Merwede!

Van afval tot product

Tijdens deze wederom bomvolle Merwede Inspiration Tour lag de focus op de wijk van de toekomst! Hoe ziet die wijk eruit en wat betekent dit voor Merwede? Voor een uitverkochte zaal was het Anja Cheriakova die de spits mocht afbijten met een aansprekende presentatie over haar bedrijf BinBang, dat duurzame afvalstations levert. De BinBang, een alles-in-één stapelbare afvaltoren gemaakt van gerecycled plastic, brengt overzicht bij het scheiden van afval. Anja nam de ruim 100 bezoekers mee in haar boeiende verhaal, vanuit haar studie en reizen naar de Waste Away Challenge rond bewustwording, via Urban Seeds met real-life games en de BinBang voor afvalscheiding naar een inmiddels interessante nieuwe ontwikkeling die zich in Merwede gaat afspelen: De Clique.

De Clique
De Clique richt zich op bedrijfsafval dat door middel van schone stadslogistiek wordt opgehaald en tot nieuwe producten wordt opgewaardeerd. Daartoe komt in Merwede een De Clique Hub, waar ook makers zich kunnen vestigen om van afval weer producten te maken. Anja deed een oproep aan hen die willen helpen met het fysiek opzetten van de hub, bijvoorbeeld door het beschikbaar stellen van materialen vanuit het gebied, maar bijvoorbeeld ook op het gebied van programmering en regelgeving. Ook hoopt zij op meer ondersteuning vanuit de gemeente. In Merwede ziet zij, mede vanwege de ambities daar, nadrukkelijk kansen voor De Clique Hub.

Voorbij het hergebruik van afval
Vervolgens was het Thomas Rau die vertrok vanuit het principe dat wij te gast zijn op aarde en ons besef daarover dat prangend bijstelling behoeft. Thomas Rau is architect, schrijver van Material Matters én onder andere bekend van de spraakmakende VPRO Tegenlicht aflevering ‘Het einde van bezit’ in november 2015. Vanuit het motto ‘guided by the future’ levert Rau al jaren een grote bijdrage aan de discussie over duurzaamheid, het gebruik van hernieuwbare energiebronnen in de architectuur en het omgaan met grondstoffen. Voor groei die niet ten koste gaat van iets of iemand is duurzaamheid volgens Rau niet de oplossing. Waar alles lijkt te worden verduurzaamd, moet duurzaamheid volgens Rau onderdeel worden van een alles omvattend systeem waarbij de overheid moet doen wat nodig is zodat de markt kan doen wat mogelijk is. De grootste uitdaging is (ook) volgens Rau niet de ‘climate change’, maar een ‘mind change’ bij ons allen. Waar de bewustwording rond de begrenzingen van de aarde en onze impact op het milieu dateren van 24 december 1968, toen vanuit Apollo 8 de eerste foto van de aarde vanuit de ruimte werd gemaakt. De mind change staat daarentegen nog in haar kinderschoenen.

Circulariteit, de allergrootste uitdaging op de agenda van de mensheid, gaat volgens Rau om het bedenken en ontwerpen van een nieuw systeem waarbij niet het hergebruik van materialen de hoofdrol speelt, maar het veranderen van onze houding, onder andere met betrekking tot materialen. Daarvoor schetste Rau een aantal essentiële stappen, zoals het principe van ‘product as a service’, waarbij bijvoorbeeld Philips licht levert in plaats van lampen en Siemens wasmachines met een veel langere levensduur. Het product dat daarmee samenhangt blijft de verantwoordelijkheid van de producent, ook na de effectieve ‘levensduur’. Zo is Volvo haar bedrijfsmodel aan het omvormen van autobouwer naar ‘mobility provider’, een geheel nieuwe markt.

Het Madaster 
Het einde van afval als anonieme grondstof en daarmee het einde van afvalverbranding komt pas in beeld als je materialen een identiteit geeft, een paspoort, zoals in het Madaster gebeurt. Van  afschrijven wat niet meer waardevol lijkt naar opschrijven wat waardevol is vanuit het principe dat alles op aarde waardevol is. Is het Kadaster de bibliotheek rond de begrensdheid van de aarde (of het aardoppervlak), het Madaster zou de bibliotheek moeten worden rond de begrensdheid en waarde van materialen. Van daaruit producten ontwerpen als nieuwe materialen is de volgende essentiële stap, ook in het ontwerp van de gebouwde omgeving. Rau liet enkele van zijn ontwerpen passeren, zoals het hoofdkantoor van Shimano op de High Tech Campus in Eindhoven, dat voor 92 procent uit hergebruikte materialen bestaat, en het volledig demontabele hoofdkantoor van Triodos Bank in Driebergen-Zeist.

Stoppen met het door de keten heen pompen van steeds wisselend eigendom van producten, onder andere bij gebouwen, met als voorbeeld het initiatief Bodemwende: een vorm van object gebonden financiering via een erfpachtconstructie en daarmee los van de persoonlijke financiële situatie van gebruikers. Allemaal essentiële stappen op weg naar een betere balans tussen mens en omgeving die naast de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens ook een dergelijke verklaring van het materiaal zou kunnen inhouden en waarbij kennis en communicatie als nieuw kapitaal kunnen dienen. Daarbij zou Rau het voor Merwede een interessante ambitie vinden als het de eerste woonwijk in de wereld wordt die volledig in het Madaster wordt geregistreerd met een materialenpaspoort. Genoeg inspiratie voor de toekomst van Merwede lijkt ons!